Urzędy skarbowe sprawdzają konta i przelewy. Drakońskie kary do 20% wartości za brak jednego formularza

Darowizna pieniędzy od rodziców wydaje się naturalnym gestem wsparcia dla dzieci. Kilkadziesiąt tysięcy złotych na mieszkanie, samochód czy życiowy start to częsta praktyka w polskich rodzinach. Problem pojawia się, gdy ktoś nie dopełni formalności – wtedy bezpłatny prezent od najbliższych zamienia się w drogi błąd. Urzędy skarbowe kontrolują historię przelewów bankowych za ostatnie 5 lat i nakładają kary sięgające choćby 20% wartości darowizny. Do tego grozi postępowanie karno-skarbowe.

Fot. Warszawa w Pigułce

Darowizna wymaga podpisu pod umową

Darowizna to nie zwykły przelew między krewnymi. Kodeks cywilny definiuje ją jako umowę, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. To oznacza, iż przekazanie pieniędzy musi mieć sformalizowany charakter z jasno określonym celem.

Przekazanie gotówki lub przelew bez adekwatnego opisu i dokumentacji może zostać przez urząd skarbowy potraktowane jako opodatkowany przychód, a nie zwolniona darowizna. Dowód bankowy staje się wtedy głównym dokumentem sprawdzanym przez fiskusa.

Limit 36 120 zł dla najbliższej rodziny

Prawo podatkowe dzieli obdarowanych na 3 grupy, z różnymi limitami zwolnienia z podatku. Grupa I obejmuje najbliższą rodzinę – małżonków, dzieci, wnuki, rodziców, dziadków, pasierbów, zięciów, synowe, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Dla tej grupy limit wynosi 36 120 zł.

Grupa II to dalsza rodzina – rodzeństwo rodziców, zstępni rodzeństwa czy małżonkowie pasierbów. Tutaj limit to 27 090 zł. Grupa III obejmuje wszystkich pozostałych obdarowanych z limitem zaledwie 5733 zł.

Przekroczenie tych kwot bez zgłoszenia do urzędu skarbowego skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku. Stawki zaczynają się od 3%, ale mogą sięgnąć choćby 20% wartości darowizny przy najwyższym progu.

Formularz SD-Z2 decyduje o wszystkim

Nawet darowizna między rodzicami a dziećmi, teoretycznie zwolniona z podatku, wymaga dopełnienia formalności. najważniejszy jest formularz SD-Z2, który należy złożyć w urzędzie skarbowym w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny.

Bez tego zgłoszenia zwolnienie z podatku nie działa. Fiskus może potraktować przekazane pieniądze jako podlegające opodatkowaniu, choćby jeżeli darczyńcą był rodzic, a obdarowanym własne dziecko.

Równie istotny jest sposób przekazania pieniędzy. Gotówka pozostawia pole do interpretacji – najlepszym rozwiązaniem jest przelew bankowy z jasno opisanym tytułem, np. „darowizna dla córki Anny Kowalskiej na zakup mieszkania”. Taki wpis w historii konta stanowi niepodważalny dowód charakteru transakcji.

Urząd patrzy 5 lat wstecz i sumuje wszystko

Urzędy skarbowe mają prawo analizować darowizny z okresu 5 lat wstecz. Co istotne, sumują wszystkie darowizny otrzymane od tej samej osoby w tym czasie. jeżeli suma przekracza limit, a obdarowany nie zgłosił tego faktu, fiskus zastosuje najwyższą, 20% stawkę podatku.

To oznacza, iż kilka mniejszych darowizn od tego samego rodzica, które pojedynczo nie przekraczały limitu, mogą łącznie go przekroczyć. W takim przypadku konieczne było złożenie zgłoszenia SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy suma przekroczyła próg 36 120 zł.

Kontrola historii przelewów bankowych to standardowa procedura podczas postępowań kontrolnych urzędów skarbowych. System bankowy przechowuje historię transakcji, co pozwala fiskusowi dokładnie prześledzić przepływ środków między konkretnymi osobami.

Kara to nie tylko podatek

Konsekwencje niedopełnienia formalności idą dalej niż sam podatek. Oprócz 20% podatku od wartości darowizny, do zapłaty dochodzą odsetki za zwłokę liczone od momentu, gdy należało złożyć zgłoszenie.

Dodatkowo urząd może nałożyć grzywnę za naruszenie przepisów podatkowych. W poważniejszych przypadkach, zwłaszcza gdy kwoty są znaczące lub gdy podatnik wielokrotnie zaniedbywał obowiązki, możliwe jest wszczęcie postępowania karno-skarbowego.

Postępowanie karne skarbowe to procedura prowadzona przez specjalne komórki urzędów skarbowych lub prokuratury. Grozi karą grzywny, a w skrajnych przypadkach choćby karą pozbawienia wolności, choć w praktyce przy darowiznach rodzinnych sądy rzadko stosują tak drastyczne środki.

Elektroniczne zgłoszenie ułatwia sprawę

Formularz SD-Z2 można dziś złożyć elektronicznie przez platformę ePUAP lub bezpośrednio w systemie e-Urząd Skarbowy. Nie wymaga to wizyty w urzędzie, kolejki ani papierowej dokumentacji.

Do formularza należy załączyć dowód przekazania darowizny – zwykle wystarczy potwierdzenie przelewu z banku. jeżeli darowizna dotyczyła nieruchomości lub innych aktywów, konieczne są odpowiednie akty notarialne.

Zgłoszenie nie wiąże się z żadną opłatą. To czysta formalność, która zabezpiecza przed problemami w przyszłości. Po złożeniu formularza urząd skarbowy ma dowód, iż darowizna została prawidłowo zgłoszona i korzysta ze zwolnienia z podatku.

Co to oznacza dla czytelnika

Kiedy musisz zgłosić darowiznę? Zawsze, gdy otrzymujesz od jednej osoby darowizny przekraczające łącznie 36 120 zł w ciągu 5 lat (jeśli darczyńca to osoba z grupy I – rodzice, dziadkowie, dzieci, małżonek, rodzeństwo). Termin na zgłoszenie to 6 miesięcy od otrzymania darowizny, która spowodowała przekroczenie limitu.

Czy jedna darowizna 30 000 zł wymaga zgłoszenia? Formalnie nie przekracza limitu, ale lepiej i tak złożyć formularz SD-Z2. To zabezpieczenie na przyszłość – jeżeli za rok otrzymasz kolejne 10 000 zł od tego samego rodzica, suma przekroczy limit i będziesz miał 6 miesięcy na zgłoszenie od drugiej darowizny. Zgłoszenie pierwszej darowizny już teraz dokumentuje cały proces.

Jak prawidłowo opisać przelew? W tytule przelewu wpisz dokładnie: „darowizna dla [imię i nazwisko obdarowanego] [ewentualnie cel, np. na zakup mieszkania]”. Unikaj ogólników typu „pomoc”, „wsparcie” czy po prostu imienia. Jasny opis eliminuje wątpliwości urzędu co do charakteru transakcji.

Co z gotówką? Gotówkowe darowizny są legalne, ale znacznie trudniejsze do udokumentowania. Urząd skarbowy może mieć wątpliwości co do źródła gotówki. jeżeli już musisz użyć gotówki, przygotuj pisemne oświadczenie darczyńcy z datą i podpisami świadków lub potwierdź darowiznę u notariusza.

Czy darowizna na konto dziecka też się liczy? Tak. jeżeli przelewasz pieniądze na konto swojego dziecka, choćby małoletniego, to jest darowizna. Limity się sumują, a po przekroczeniu 36 120 zł w ciągu 5 lat należy złożyć zgłoszenie. Przedstawiciel ustawowy dziecka (rodzic) składa formularz w jego imieniu.

Jak urząd dowie się o darowiźnie? Urzędy mają dostęp do informacji bankowych w ramach postępowań kontrolnych. Mogą sprawdzić historię przelewów za ostatnie 5 lat. Często kontrole wynikają z innych postępowań – np. gdy kupujesz mieszkanie, urząd może sprawdzić źródło środków na zakup.

Co z darowizną na zakup mieszkania? Przy zakupie nieruchomości notariusze często pytają o źródło środków. jeżeli pochodzi to z darowizny od rodziców, warto mieć już złożone zgłoszenie SD-Z2 i dowód przelewu. To zabezpiecza przed pytaniami urzędu w przyszłości i ewentualnym podejrzeniem o nielegalne źródło dochodów.

Czy urząd przebaczy zapomnienie? Można złożyć zgłoszenie z opóźnieniem w ramach tzw. czynnego żalu przed wszczęciem kontroli. Urząd może odstąpić od kary, jeżeli sam się zgłosisz i wyjaśnisz sytuację. Po wszczęciu postępowania kontrolnego ta opcja już nie działa – wtedy grożą pełne sankcje.

Ile dokładnie wynosi kara? jeżeli nie zgłosiłeś darowizny i urząd to wykrył, zapłacisz podatek według najwyższej stawki dla danej grupy. Dla grupy I to 7% od nadwyżki ponad limit. Ale jeżeli urząd uzna, iż celowo ukryłeś darowiznę, może zastosować stawkę 20%. Do tego dochodzą odsetki za zwłokę (obecnie 11,5% rocznie) oraz potencjalna grzywna.

Czy darowizna od teściów to grupa I? Tak. Teściowie, zięciowie i synowe należą do pierwszej grupy podatkowej z limitem 36 120 zł. To samo dotyczy rodzeństwa, ojczyma, macochy, pasierbów. Wszyscy oni mogą przekazać ci darowizny do tego limitu w ciągu 5 lat bez podatku, pod warunkiem zgłoszenia.

Co jeżeli rodzice przekażą więcej niż limit? Nadwyżka ponad 36 120 zł (suma wszystkich darowizn od jednej osoby w ciągu 5 lat) podlega opodatkowaniu według stawki 7% dla grupy I. Musisz złożyć nie tylko zgłoszenie SD-Z2, ale też zeznanie podatkowe SD-3 i zapłacić należny podatek w ciągu miesiąca od otrzymania darowizny powodującej przekroczenie.