Rzecznik Praw Pacjenta walczy z receptomatami

Już 49 decyzji wydał Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w zakresie działalności receptomatów, które oferują recepty na leki odurzające. 19 z tych decyzji zostało wydanych po 7 listopada 2024 roku, czyli po wydaniu przez Ministra Zdrowia rozporządzenia dotyczącego przepisywania leków o potencjale uzależniającym.

Zgodnie z ustawą o prawach pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej oraz udzielanych z należytą starannością.

Priorytetem powinno być bezpieczeństwo

Niezależnie, czy leczenie pacjenta odbywa się stacjonarnie, w gabinecie lekarskim, czy za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności na odległość, priorytetem jest zadbanie o bezpieczeństwo pacjenta. To wiąże się z adekwatnym rozpoznaniem jego problemu zdrowotnego i zastosowaniem adekwatnego i skutecznego leczenia.

Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec konsekwentnie i od dawna wskazuje na zagrożenia płynące z niekontrolowanej preskrypcji produktów leczniczych dostępnych na receptę.

Leki wypisywane na receptę powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza i po adekwatnym zweryfikowaniu istnienia wskazań do zastosowania danego leku. W szczególności w przypadku możliwości uzyskania za pośrednictwem ww. serwisów recept na leki odurzające, opioidowe, antydepresyjne, psychotropowe, psychoaktywne, czy medyczną marihuanę. Bazowanie na oświadczeniach pacjentów o stosowaniu takich leków może być również rozpatrywane pod kątem odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zakresie umożliwienia użycia środka odurzającego.

Część leków można przepisać tylko po osobistym zbadaniu pacjenta

Od 7 listopada 2024 r. nastąpiła zmiana rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje w zakresie wystawiania recept na niektóre produkty lecznicze. Wprowadzono katalog środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1, których przepisanie na recepcie jest możliwe po osobistym zbadaniu pacjenta. Katalog ten obejmuje: fentanyl, morfinę, oksykodon, konopi ziele innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste, żywicę konopi.

Zatem od 7 listopada 2024 r. nie jest możliwe przepisanie recepty na ww. preparaty w drodze teleporady (na odległość).

Osoba wystawiająca receptę ma obowiązek osobistego zbadania pacjenta celem ustalenia (lub wykluczenia) wskazań do zastosowania danego preparatu. Wyjątkiem są przypadki kontynuacji leczenia określonym preparatem, kiedy osobą wystawiającą receptę jest lekarz udzielający świadczeń opieki zdrowotnej, w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (z wyłączeniem nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej).

Przepisy wciąż są łamane

Od początku 2023 r. Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec wydał 49 decyzji uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w zakresie ww. wskazanej działalności podmiotów, które oferują recepty na leki odurzające (np. medyczna marihuana), w tym 19 z tych decyzji dotyczyło niedostosowania się przez podmioty lecznicze do obowiązujących od 7 listopada 2024 r. zmian w przepisach prawa.

Rzecznik Praw Pacjenta nakazał wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości. W razie braku wykonania decyzji RPP nałoży na podmiot leczniczy karę pieniężną do wysokości 500 000 zł.

Do tej pory Rzecznik nałożył dwie kary pieniężne na ww. podmioty, które nie dostosowały się do jego decyzji – w wysokości 234 000 zł (utrzymana w mocy wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie sygn. V SA/Wa 614/24) oraz 280 800 zł (decyzja do tej pory nie została zaskarżona).

– Rozstrzygnięcia Sądu Administracyjnego wskazujące na słuszność moich decyzji względem tzw. receptomatów potwierdzają, iż działania moje i moich współpracowników służą pacjentom, stoją na straży ich bezpieczeństwa i zdrowia – mówi Bartłomiej Chmielowiec.

Jednocześnie należy wskazać, iż na podstawie ścisłej współpracy pomiędzy Rzecznikiem Praw Pacjenta, Ministerstwem Zdrowia, Centrum e-Zdrowia oraz Głównym Inspektorem Farmaceutycznym, Rzecznik w 2025 r. wszczął kolejne 32 postępowania względem podmiotów, w ramach których wystawia się bardzo duże liczby recept na leki kontrolowane, w tym 5 postępowań w sprawie nałożenia kary pieniężnej – względem podmiotów, wobec których Rzecznik już wcześniej wydał decyzję.

Za receptomatami stoją lekarze

Rzecznik Praw Pacjenta prowadzi postępowania wobec podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, nie lekarzy. Przy czym recepty wystawiają lekarze. Mając na uwadze możliwe naruszenie zasad wykonywania zawodu Rzecznik Praw Pacjenta przekazał do okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej dla lekarzy sygnały dotyczące 21 lekarzy, a w przypadku 3 – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.